No ano 1884 Gian F. Gamurrini atopou na cidade de Arezzo, na Toscana, un manuscrito latino de extraordinario interese.
Tratábase da copia dun documento redactado contra finais do século IV por unha muller que, en sucesivas edicións e estudios deuse en chamar Exeria, Aetheria, Egeria, Gerie, etc., e da que xa tiñamos noticias do ano 680 polo monxe Valerio do Bierzo, que coñeceu os seus méritos.
¿Quen era esta muller? ¿Qué sabemos dela? Entre o ano 381 e 384, Exeria viaxou dende as nosas terras de Occidente a Constantinopla e Xerusalén, á Capadocia e á Tebaida no Alto Exipto, dende as praias do mar Vermello ás caeiras do Sinaí, e deu conta miúda das impresións daquela viaxe. Levaba canda si o guieiro da Biblia e a devoción polos Santos Lugares do cristianismo. Un documento fascinante.
O Itinerarium ou Peregrinatio ad loca sancta, que tal é o título latino, é o primeiro texto dunha escritora galega. O seu valor é filolóxico, pero tamén histórico, relixioso, antropolóxico e literario. Unha crónica singular que, mil seiscentos anos despois, ofrecemos por primeira vez traducida ó galego.
